بشر همواره به دنبال رشد و تعالی در مسیر زندگی شخصی و کاری خود بوده است. اساسی ترین مسئله در مسیر ترقی، شناسایی نیازهای انسانی است. نردبان تعالی و رشد مازلو و آشنایی با این نظریه به شما در شناسایی این نیازها کمک می کند. در این هرم سلسله مراتبی نیازهای انسانی از ابتدایی ترین تا پیچیده ترین آنها دسته بندی شده است. اما آگاهی از نیازهای بشر چه تاثیری بر روی موفقیت افراد دارد؟ تا چه حد به کسب و کارها برای قرارگیری در مسیر موفقیت کمک می کند؟
هرم مازلو چیست؟
هرم مازلو نظریه ای روانشناسی در مورد انگیزه انسان براساس پیگیری سطوح مختلف نیاز است. در این تئوری نیازهای انسان به ۵ بخش تقسیم شده اند. نظریه مازلو درخصوص ترتیب رویارویی انسان با نیازهای خود توضیح می دهد. این نظریه بین روانشناسان و علاقه مندان به توسعه فردی بسیار محبوب است.
در صورت علاقه به این مبحث مطالعه مقاله سلسله مراتب نیازهای انسان از نظر مازلو توصیه می گردد.
نیازهای انسانی با توجه به هرم مازلو
نیازهای بشر در تئوری مازلو به ۵ گروه تقسیم شده است. قسمت انتهایی (کف) هرم اساسی ترین نیازهای بشر قرار گرفته است. با حرکت به سمت راس هرم نیازها پیچیده تر می شوند. نیازهای پایین هرم از نوع جسمی است. انسان با رفع این نیازها به پله بعدی، یعنی نیازهای امنیتی می رسد. پس از این مرحله کم کم نیازهای روانی و اجتماعی در انسان شکل می گیرد. نیاز به عشق و تعلق خاطر جز نیازهای اجتماعی، عاطفی انسان محسوب می گردد. گام بعدی در نردبان ترقی، نیاز به عزت نفس است. آخرین پله از نردبان پیشرفت و ترقی خودشکوفایی است.
نیازهای انسان در نظریه مازلو به دو دسته کلی تقسیم می شوند. پله های ۱ تا ۴، نیازهای کمبود و پله آخر نیاز به رشد است. از نظر مازلو نیازهای فیزیولوژیکی، امنیتی، اجتماعی و ارزشمندی جزء نیازهای کمبود هستند. ارضای نیازهای کمبود منجر به افزایش حس رضایت در انسان می شود. به عقیده او پله آخر ناشی از تمایل انسان به تعالی و رشد و پیشرفت است.
در ادامه نیازهای انسان را به طور جداگانه بررسی می کنیم.
نیازهای فیزیولوژیک
این دسته از نیازهای انسان بیشترین سطح از هرم مازلو را به خود اختصاص داده است. نیازهای فیزیولوژیک اساسی ترین نیازهای انسان است. این گروه بیشترین تاثیر را بر روی رفتارهای انسان دارد. به نوعی این گروه مربوط به بقا و حیات انسان می باشد. نیازهای غریزی انسان جز نیازهای فیزیولوژیک محسوب می شوند. آب، هوا، خوراک، سوخت وساز، پوشاک و مسکن نمونه هایی از این دسته نیازهای انسان است. به عقیده مازلو نیازهای جنسی نیز در این رده دسته بندی می شوند. زیرا تولیدمثل و بقا از ابتدایی ترین اهداف بشر بوده است.
عدم پاسخگویی به نیازهای فیزیولوژیک منجر به احساس نارضایتی در انسان می شود. فرد رو به موت از گشنگی و تشنگی، به فکر تعلق خاطر، امنیت و افزایش خلاقیت نخواهد بود. بر اساس مطالعات سایت Brookings، فقر و گرسنگی سبب افزایش استرس، کاهش هوش های شناختی و افزایش خشم خواهد شد. به عبارت دیگر عدم توجه به نیازهای فیزیولوژیک مانع پیشروی به سمت سطوح بالایی هرم می گردد. به نوعی سطوح بعدی هرم مازلو زیر سایه رفع نیازهای فیزیولوژیک قرار گرفته اند.
نیازهای امنیتی
گام دوم از نظریه مازلو به مسئله امنیت و نیازهای امنیتی بشر اشاره می کند. نیاز به قانون، نظم و محافظت در برابر شرایط غیرقابل پیش بینی انگیزه انسان برای رفع این نیاز است. رفع نیازهای اولیه بشر به معنای زندگی در شرایط ایده آل نیست. انسان مدرن برای زندگی در دنیای اقتصادی امروز نیاز به یک امنیت اقتصادی دارد. ایمنی در برابر حوادث، امنیت شغلی و مواردی از این دست بر روی ادامه حیات بشر تاثیر می گذارد. به بیان واضح تر نیازهای امنیتی، منجر به افزایش کیفیت زندگی انسان می شود.
نیاز فیزیولوژیک و نیاز امنیتی با هم جز نیازهای اساسی انسان بشمار می روند. در صورت رفع این دو دسته نیاز، انسان به ساماندهی نیازهای سطح بالاتر فکر می کند.
نیاز به عشق و تعلق خاطر
انسان موجودی اجتماعی و خواهان تعامل با دیگران است. روابط بین افراد منجر به ایجاد انگیزه در آنها می شود. این امر موجب افزایش امید و انرژی برای انجام کارها می گردد. این پله از سلسله مراتب نیاز به دوستی، صمیمیت، خانواده و عشق را ترسیم می کند. انسان در طول زندگی نیاز به دوست داشتن و دوست داشته شدن دارد. دوری از این دو مورد منجر به احساس تنهایی و افسردگی می شود.
نیاز به قدردانی و احترام
سطح چهارم از نردبان تعالی و رشد مازلو به ارزش گذاری و احترام اشاره می کند. همه افراد نیاز به احترام از جانب دیگران و عزت نفس دارند. مازلو این سطح هرم را به دو بخش تقسیم نموده است. بخش اول همان احترام از جانب دیگران است. این بخش شامل اعتبار، توجه و جایگاه انسان می باشد. بخش دوم مبتنی بر ارزش گذاری افراد برای خود (عزت نفس) است. رفع این سطح از نیازهای انسان او را به خودشکوفایی ( بالاترین سطح نیازهای انسان) نزدیک می کند.
براساس اظهارات مازلو، نیاز به احترام یا شهرت در کودکان و نوجوانان اهمیت بیشتری دارد. احترام و شهرت در سنین کودکی ونوجوانی بر عزت نفس یا عزت واقعی ارحجیت دارد.
سطح ۳ و ۴ هرم مازلو نیازهای روانشناختی انسان را تشکیل می دهند.
نیاز به خودشکوفایی
در راس هرم تئوری مازلو نیاز خودشکوفایی قرار دارد. این نیاز، از تمایل انسان به رشد سرچشمه می گیرد. خودشکوفایی مربوط به تحقق توانایی های بالقوه فرد است. این سطح از نیازهای بشر به خودکفایی، خودشکوفایی، جستجوی درونی برای تعالی و رشد شخصی و اوج تجارب شخص اشاره دارد.
افراد خودشکوفا و خودآگاه، درگیر رشد شخصی هستند. کمتر به عقاید دیگران توجه میکنند. آنها علاقهمند به شکوفایی تواناییهای بالقوه خود هستند.
افزایش سطوح هرم مازلو
مدل ۵ مرحله ای نیازهای بشر، طی سالهای بعد و تحقیقات بیشتر بر روی آن به ۸ سطح ارتقا یافت. نیازهای شناختی، زیبایی و کمال سه سطح الحاقی به ۵ مرحله قبلی است. بدین ترتیب سطح نیازهای بشر به طور خلاصه به شرح زیر است:
- بیولوژیکی و فیزیولوژیکی: آب، غذا، سرپناه، نیازهای جنسی و غیره.
- ایمنی: امنیت اقتصادی، محافظت در برابر مخاطرات، امنیت سلامتی.
- عشق و تعلق خاطر: دوستی، عشق، صمیمت، اعتماد.
- عزت: مقام و منزلت، جایگاه اجتماعی، اعتبار، موفقیت، استقلال.
- شناختی: دانش و درک، کنجکاوی، اکتشاف، نیاز به معنا و قابل پیش بینی بودن.
- زیبایی: درک و جستجو برای زیبایی، تعادل، ظاهر و غیره.
- خودشکوفایی: تحقق توانایی های بالقوه، خودکفایی، اوج تجارب شخصی.
تاثیر هرم مازلو و کسب و کار
- روش های تامین نیازهای انسان در طی زمان و با توجه به توسعه فناوری تغییر کرده است. این امر منجر به طراحی مدل های مختلف از تجارت شده است (خودشکوفایی).
- مدیران برای افزایش راندمان کاری ارتباط بین کارکنان را تسهیل نموده اند (نیاز اجتماعی،عاطفی)
- تکنیک بازاریابی براساس نوع نیاز جامعه و افراد تنظیم می شود. یک بازاریاب با شناخت نیازهای جامعه سطح آنها را در هرم مازلو تشخیص می دهد. بدین ترتیب محصول خود را تبلیغ می کند.
- توجه بیشتر مدیران نسبت نیازهای کارمندان موجب افزایش راندمان کاری و بهبود عملکرد آنها می شود.
- تقویت عزت نفس در کارکنان باعث شکوفایی مهارت های آنها می گردد. افزایش توانایی و مهارت کارکنان می تواند به خلق ایده های نو بیانجامد.
- تشویق و تقدیر از کارمندان منجر به افزایش عزت نفس آنها می شود. این امر باعث افزایش تلاش بین کارکنان مجموعه خواهد شد.
- یکی دیگر از کاربردهای هرم مازلو در طراحی محصولات برای کاربران است. تولیدکنندگان پیش از طراحی محصول نیاز بازار را با توجه به هرم مازلو مشخص می کنند. بدین ترتیب محصول جدید مورد استقبال جامعه قرار می گیرد.
- محیطی آرام و بدون تنش و در امنیت کامل روحی و اقتصادی ( نیازهای امنیت)
- سیاست های خاص برخی از شرکت ها در خصوص خانواده کارکنان ( نیازهای عاطفی)
انسان ها آزادانه رشد می کنند. در طول زندگی به استعدادهای خود پر و بال می دهند. بدین ترتیب به سمت تعالی و شکوفایی استعدادها حرکت می کنند. توجه به نیازهای انسان در طول زندگی علاوه بر تقویت حس رضایت فردی، منجر به شکوفایی و رشد آنها می شود.